نویسنده: dib@salam 
الیاف پلی استر
الیاف پلی استر پس از پنبه از جمله الیاف بسیار مهم بوده و پر مصرف ترین لیف مصنوعی می باشد که هر ساله مصرف ان افزایش می یابد. تقریبا 40 درصد از تولیدات جهانی پلی استر به طور خاص مربوط به نخ پلی استر است.نخستین کسی که مطالعاتش را بر روی پلی استر آغاز کرد دکتر “کاروترز” بود اما چون در آغاز تحقیقات متوجه اشکالات این لیف مانند: نقطه ذوب و استحکام پایین و قابلیت حل شدن در بیشتر حلال‌های آلی گشت ،از تولید پلی استر منصرف شده و مطالعاتش را روی نایلون متمرکز کرد.
دو دانشمند انگلیسی دیگر با نام های “وین فیلد” و “دیکسون” مطالعاتشان را بر روی پلی استر ادامه داده و با تغییر دادن ترکیبات این لیف ویژگی های پیشرفته تری به آن داده و آن را تولید نمودند. پلی استر با نامهای تجاری مختلف تولید و به بازار عرضه میشود از جمله نامهای آن ترویرا در آلمان، کودل در آمریکا،تریلر در انگلستان،ترگال در فرانسه و داکرون در شرکت دوپونت آمریکا است .پلی استر از ترکیب یک اسید و یک الکل به وجود می آید:
ترفتالیک اسید –و — اتیلن گلایکول >>>>>>>> پلی اتیلن ترفتالات
• از ویژگی های پلی استرنسبت به سایر الیاف مصنوعی میتوان موارد زیر را نام برد:
• مقاوم بودن در برابر نور خورشید
• دوام و استحکام بالا
• مقاومت در برابر اکثر مواد شیمیایی
• فرم گیری اسان(بعنوان مثال برای پلیسه کردن لباس)
• ثابت بودن رنگ
• چروک ناپذیری
• خشک شدن سریع بدلیل جذب رطوبت پایین
• مقاومت در برابر عوامل بیولوژیکی مانند قارچ و کپک
خواص الیاف پلی استر
شکل ظاهری: در بیشتر مواقع سطح مقطع عرضی پلی استر زیر میکروسکوپ دایره‌ای و طول آن میله ای است .البته بسته به منافذ خروجی از رشته ساز مقطع لیف می تواند متفاوت باشد.برای کاهش براق بودن الیاف پودر دی اکسید تیتانیوم با آن می افزایند. ولی در فیلامنت های صنعتی فقط به رنگهای براق تولید می شود.
جذب رطوبت : الیاف پلی استر جذب رطوبت بسیار پایینی دارند که این خصوصیت محاسن و معایبی دارد. از محاسن آن می توان استحکام و ازدیاد طول آن تا حد پارگی و اینکه ویژگیهای این لیف در حالت خشک و تر فرق چندانی با یکدیگر ندارند. از جمله معایب آن در درجه اول ایجاد الکتریسیته ساکن در خط تولید و عدم امکان استفاده از آهارهای آبدوست است و در درجه دوم لباسهایی که از این الیاف تهیه میشوند بار الکتریکی تولید کرده ، گرد و غبار هوا را به خود جذب می کنند. همین امر سبب گردیده است که الیاف را به شکل مخلوط با الیاف دیگر به کار برد و یا اینکه عملیات تکمیل ویژه روی آن انجام گیرد.
مقاومت در برابر نور :الیاف تحت تاثیر اشعه ماورای بنفش پس از مدتی از استحکام شان کاسته می شود، این کاهش استحکام در الیاف مختلف متفاوت است. برای نمونه الیاف پلی استر نسبت به الیاف دیگر کمتر آسیب می بینند و این مسئله به وجود حلقه های آروماتیک در طول زنجیر پلی استر باز می گردد که مقاومت آن در برابر نور UV بالاست.
مقاومت در برابر عوامل بیولوژیکی: الیاف پلی استر به تنهایی دارای مقاومت بالایی در برابر بید ،جلبک ،کپک و باکتری هستند ولی آهارهایی که برای عملیات تکمیلی این پارچه مصرف میگردد امکان دارد محیط مناسبی برای رشد آنها بوده و بنابراین به پارچه صدمه بزند.
اثر اسید ها: الیاف پلی استر در مقابل اسیدها کمابیش مقاومند و مقاومت آن ها در مقابل اسیدها بیشتر از باز هاست.
اثر قلیایی ها: مقاومت الیاف در مقابل قلیایی های ضعیف مناسب است اما در مقابل قلیایی های قوی مقاومت خود را از دست داده و سریع هیدرولیز می شوند.
اثر حلال ها: الیاف پلی استر در مقابل حلال های معمولی حل نمی‌شوند ولی در فنل، ارتوکلروفنل و متاکروزول گرم حل میشوند
استحکام: الیاف پلی استر دارای استحکام بالایی هستند اگر بخواهیم این الیاف را با استحکام بیشتری تولید کنیم باید در مرحله ریسندگی و در مرحله غلتکهای کشش آن را بیشتر بکشیم تا آرایش یافتگی سطح آن افزایش یابد.استحکام بالای این الیاف به وجود حلقه های آروماتیک ربط داده میشود ضمن آنکه کریستالیتی ۶۰ درصد نیز دلیلی بر استحکام بالایی الیاف است.
خاصیت ارتجاعی : خاصیت برگشت پذیری الیاف پلی استر مناسب است و همین امر سبب شده که ،الیاف دارای مقاومت بالایی در برابر چین و چروک باشند. این الیاف از نایلون کشش کمتری داشته گرچه خاصیت برگشت پذیری آن به حالت اولیه به اندازه نایلون نیست به همین سبب در تهیه جوراب استفاده چندانی ندارد .
نقطه ذوب : نقطه ذوب الیاف پلی استر ۲۵۰ درجه سانتیگراد است این الیاف ترموپلاستیک بوده یعنی در یک درجه حرارت معین شروع به نرم شدن میکند.
کاربردهای پلی استر
کاربرد پلی استر:همانند دیگر الیاف بدلیل مشخصات خوب فیزیکی، الیاف پلی استر نیز دارای کاربردهای مختلف صنعتی و خانگی می باشند.
در بخش خانگی پارچه های خاص لباسی بنا به ضخامت پارچه ی تولیدی ، گرماژ و تکمیل های متفاوتی که پس از بافت پارچه بر روی ان اعمال میشود میتوان پارچه هایی برای تولید انواع کلاه ، دستکش ،بلوز مردانه ،کت و شلوار ، کراوات ،لباسهای زنانه، و همچنین منسوجات خانگی مانند :پارچه های رومبلی ،پرده ای، ملحفه، روتختی، بالش، پتو ، فرش های ظریف بدست آورد.
پارچه های پلی استر نسبت به پارچه های نایلونی بسیار ظریف هستند و به دلیل نداشتن گروه های آبدوست نسبت به نایلون زیر دست چرب تر و جذب رطوبت پایین تری دارند. پلی استر به طور معمول به صورت مخلوط با سایر الیاف مانند پنبه به کار برده می شود. پارچه مخلوط پلی استر و پنبه که به تترون معروف است نسبت به پارچه ی تمام پنبه ای نیاز کمتری به اتو دارد، جذب رطوبت خوبی داشته و عیوب پلی استر را ندارد. پارچه تولید شده از مخلوط پلی استر و پشم به نام فاستونی معروف است که برای تهیه کت و شلوار کاربرد داشته و مورد استفاده قرار می گیرد. در هر یک از این پارچه ها طول الیاف پلی استر که خود یک فیلامنت است را متناسب با طول لیفی که با آن مخلوط می شود درنظر میگیرند. در کل الیاف پلی استر بیشتر به شکل مخلوط با سایر الیاف به کار برده میشوند.
جالب است بدانید در بخش صنعتی یکی از کاربردهای عمده پلی استر به دلیل استحکام بالا ، برای تولید طناب در صنعت و یا تولید بطری های یکبار مصرف برای مایعات و نوشیدنی است.
از دیگر کاربردهای صنعتی این الیاف می توان به ساخت کمربند ایمنی ، تقویت کننده تایر، تسمه نقاله، شلنگ آتش نشانی ، نخ تایر ، تهیه و ساخت عایق های حرارتی ، ساخت فیلترهای مختلف برای مصارف گوناگون و انواع موکت و فرش اشاره کرد.
انواع الیاف پلی استر
همانطور که گفته شد پلی استر به دلیل قیمت مناسب نسبت به لیف های طبیعی، و خواص خوبی که دارد، جایگزین الیاف طبیعی شده است. اما این الیاف از لحاظ ساختار فیزیکی به دو شکل ظاهری تولید میگردند:
الیاف تو خالی یا هالو الیافی می باشند که بدلیل خالی بودن قسمت میانی لیف بسیار سبک بوده و خاصیت فنری زیادی داشته و بیشتر در صنایع پوشال پرکردنی مانند بالش ، لحاف و عروسک و …بکار می روند طول این الیاف کوتاه بوده وپس از تولید بصورت گلوله های ریز دیده میشوند
الیاف توپر یا سالید الیافی با طول بلند و توپر و با چگالی بیشترکه پس از ریسندگی در بافت پارچه های مختلف ،نمد و موکت و … استفاده شده و کاربرد بیشتری در صنعت نساجی و سایر صنایع دارند.
