نویسنده: dib@salam 
شناخت الیاف و پارچه ابریشمی(بررسی تخصصی)
ابریشم یکی از الیاف طبیعی پروتئینی و گرانترین الیافی است که مصرف پوششی دارد و از کرم ابریشم تولید میشود. دو نوع اصلی کرم ابریشم وجود دارد:
_ کرم ابریشم اصلاح شده
_کرم ابریشم وحشی
در نوع اصلاح شده ابریشمی مرغوب تولید می شود اما الیاف تولید شده توسط کرم ابریشم وحشی الیافی محکم تر انعطاف پذیرتر و مقاوم ترند.
در چرخه زندگی کرم ابریشم اهلی چهار مرحله وجود دارد:
تخم >>> کرم >>> شفیره >>> پروانه
تخم کرم ابریشم بیضی شکل و اندازه آن در نژادهای مختلف متفاوت است. وزن و شکل تخم ها حتی در یک نژاد هم یکسان نیست و معمولاً وزن آنها در اوایل تخمگذاریِ پروانه‌ها سنگین‌تر است و آنهایی که در مرحله انتهایی تخم گذاری تولید می‌شوند سبک ترند.
در مرحله کرم ،کرم ها فقط غذا می‌خورند و به همین دلیل به سرعت رشد می کند . پوست کرم ابریشم در این مرحله قادر به رشد نیست و کرم مجبور است پوست قبلی خود را که اینک برایش کوچک شده عوض کند به این مرحله پوست اندازی می گویند.
در مرحله شفیرگی کرم ابریشم شروع به ریسیدن تار می کند. ماده چسبنده ای به نام سیریسین که از غده داخلی نزدیک دهان کرم ترشح می شود باعث چسبیدن نخ ها به هم می شود. در مرحله ی شفیره شدن لارو از زیر پوست جدید خارج نمی‌شود و به شکل جسم زردی به نام پوپال در می‌آید. معمولاً در صنعت اجازه نمی‌دهند که این موجود بالغ شود بلکه تعدادی پیله برای تولید تخم نگه می دارد و بقیه پیله ها را برای تهیه ابریشم استفاده می کنند . برای این کار پوپال را میکُشند تا شفیره به پروانه تبدیل نشده و پیله را سوراخ نکند. روشهای مختلفی برای این کار وجود دارد که عبارتند از :
– استفاده از آفتاب
– بخار آب جوش
– هوای گرم
– روش های شیمیایی
خاصیت لیف ابریشم
خواص میکروسکوپی : سطح طولی الیاف ابریشم صاف بدون فر و یا مانند پشم ،فلس ندارد،سطح مقطع عرضی ابریشم مثلث شکل می باشد.
استحکام الیاف : بسیار محکم هستند و استحکامی در حدود ۳/۵ تا ۵ گرم بر دنیر دارند.
طول لیف : ابریشم تنها لیف طبیعی به شکل یکسره یا فیلامنت است. طول این لیف به ۲ تا ۳ هزار متر می رسد.
خاصیت ارتجاعی: خاصیت ارتجاعی ابریشم از پنبه بیشتر و به خاطر نداشتن فر و حالت فنری از پشم کمتر است.
جذب رطوبت : رطوبت بازیافتی ابریشم ۱۱ درصد است.
چگالی: الیاف ابریشم جز الیاف سبک محسوب می‌شوند و چگالی این الیاف ۱.۲۸ است.
مقاومت در برابر حرارت: مقاومت الیاف ابریشم در برابر حرارت بیش از پشم است ،۱۴۰درجه سانتیگراد را به مدت طولانی تحمل میکند و در حرارت ۱۷۰ درجه به سرعت متلاشی و تجزیه می شوند.
اسیدها : اسیدهای ضعیف ابریشم را زرد میکنند و اسیدهای قوی مانند اسید کلریدریک غلیظ آن را در خود حل می کند. مقاومت الیاف ابریشم در مقابل اسید از پشم کمتر است.
اثر قلیایی ها :آسیب‌پذیری ابریشم در مقابل قلیایی کمتر از پشم است. قلیاییهای ضعیف مانند آمونیاک روی ابریشم اثر اندکی گذاشته و قلیایی های غلیظ باعث کاهش استحکام آن می شود.سود سوز آور غلیظ ابریشم را حل میکند.
اکسید کننده ها : مواد اکسید کننده یا سفید کننده باعث کم شدن استحکام الیاف ابریشم می شوند.
عوامل بیولوژیکی: این پارچه ها در برابر کپک مقاوم است اما در برابر حشره نقره‌ای رنگ آسیب پذیر است.
نحوه شناسایی الیاف ابریشم
_ روش میکروسکوپی : سطح مقطع الیاف ابریشم به صورت مثلثی شکل است و این خاصیت در زیر میکروسکوپ به راحتی قابل تمایز می باشد.
۲_روش شیمیایی :ابریشم طبیعی در محلول سود سوز آور رقیق کاملاً حل میشود بنابراین برای تشخیص ابریشم طبیعی کافیست آن را در محلول ۵ درصد سود سوز آور و جوشان قرار بدهیم .اسید هیدروکلریک سرد و غلیظ و اسید سولفوریک نیز ابریشم طبیعی را به خوبی حل میکند.
۳_ روش سوزاندن : اگر ابریشم طبیعی را به شعله نزدیک کنند از آن دور میشود و خود را جمع میکند. ابریشم طبیعی در شعله به آرامی می سوزد و مقداری از آن هم ذوب می شود ابریشم پس از دور شدن از شعله همچنان با ملایمت می سوزد و در این حالت به دلیل وجود پروتیین موجود در آن بوی پر یا موی سوخته می‌دهد خاکستر ابریشم طبیعی سیاه رنگ است و به سادگی خرد و نرم میشود.
نگهداری پارچه های ابریشمی
به دلیل کاهش استحکام الیاف ابریشمی در رطوبت بهتر است که از روش خشک شویی برای آن استفاده نموده و در غیر این صورت آن را با دست آب ولرم و صابون لباسشویی شست.استفاده از سفیدکننده های کلردار باعث صدمه و تخریب پارچه های ابریشمی می شود بهتر است بدانید پارچه های ابریشمی آبرفت داشته و در اثر شستشوی با آب کوتاه میشود.
برای خشک کردن این لباسها از خشک کن ماشین لباسشویی استفاده نکنید. از آنجا که قرار دادن پارچه ابریشمی در شرایط مرطوب به مدت طولانی موجب صدمه دیدن پارچه از طرف موجودات ذره بینی می شود، بعد از آبکشی لباس را بر روی یک حوله گذاشته تا رطوبت آن کم شده و سپس به مدت کوتاه در آفتاب قرار دهید. قرار گرفتن الیاف ابریشم در معرض نور خورشید به مدت طولانی باعث از دست دادن استحکام الیاف میگردد. اتوکاری این لباسها می بایست در دمای بسیار ملایم صورت پذیرد.
کاربرد ابریشم
الیاف ابریشم به دلیل گران تمام شدن مراحل تولید دارای ارزش بالا بوده و مصارف و کاربردهای خاص خود را دارد . موارد استفاده از الیاف ابریشم را می‌توان در بخش خانگی: انواع پوشاک زنانه و مردانه شامل پیراهن،لباس عروس، روسری ،ربدوشامبر ،کراوات ،بلوز و لباس رسمی و یا فرش ، رومبلی ،روتختی و پرده ذکر کرد.
در بخش صنعتی با اینکه انواع ابریشم مصنوعی برای کاربرد در صنعت وجود دارد، بسیاری از تولیدکنندگان چتر نجات هنوز محصول خود را از ابریشم می سازند، ز یرا این پارچه علاوه بر سبک بودن دوام بالایی نیز دارد. جراحان و افراد فعال در بخش بهداشتی نیز بدلیل نازکی و خاصیت ضد باکتریایی ، گاها از این لیف بعنوان نخ بخیه استفاده میکنند.
